دیابت یا بیماری قند یکی از شایع ترین بیماری های ناشی از اختلالات متابولیکی می باشد (۱۴). اگر بدن انسولین کافی تولید نکند یا انسولین ترشح شده به درستی مصرف نشود فرد دچار بیماری دیابت شده است. انسولین هورمونی است که قند خون را تنظیم می کند (۲، ۴ و ۲۰). اگرچه دلیل ابتلا به دیابت مشخص نیست اما عواملی مانند چاقی و کم تحرکی ممکن است در بروز دیابت نقش داشته باشند (۱۴). بیماران دیابتی نسبت به زخم و عفونت حساس تر بوده و در این بیماران زخم های دیابتی به کندی درمان می شود.
انواع مختلفی از دیابت وجود دارد: دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت حاملگی(۲۰).
دیابت نوع ۱ یا دیابت وابسته به انسولین اغلب در کودکان و نوجوانان دیده می شود و علت آن از بین رفتن سلول های مولد انسولین پانکراس است (۴). کنترل دیابت نوع ۱ با تزریق روزانه انسولین امکان پذیر است. علت دیابت نوع ۱ شناخته شده نیست و در حال حاضر نمی توان آن را پیشگیری کرد.
علائم این بیماری شامل دفع بیش از حد ادرار (پر ادراری)، تشنگی، گرسنگی دائمی، کاهش وزن، تغییرات بینایی و خستگی است. این علائم ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد (۲).
دیابت نوع ۲ هنگامی رخ می دهد که بدن دیگر انسولین کافی تولید نکند، یا برای استفاده از انسولینی که می سازد دچار مشکل شود، که باعث بالا رفتن قند در خون می شود. در طول زمان، این امر باعث صدمه زدن به عروق خونی و عصب ها می شود و می تواند به عوارض جدی منتهی گردد.
انتخاب یک شیوه زندگی سالم تر می تواند به جلوگیری یا کنترل دیابت نوع ۲ کمک کند و بطور محسوسی خطر بیماری قلبی و سکته مغزی را در شما کاهش دهد (۲۰).
علائم دیابت نوع ۲ شبیه دیابت نوع ۱ است، اما اغلب خفیف تر و کم رنگ ترند. در نتیجه این بیماری ممکن است چند سال پس از شروع تشخیص داده شود، و زمانیکه عوارض آن بوجود آمده است (2).
تشنگی غیر عادی، تکرر ادرار، تغییر وزن بدون برنامه ریزی (چاق یا لاغر شدن)، خستگی مفرط یا کمبود انرژی، تاری دید، عفونت های مکرر و یا در محدوده زمانی معین، بریدگی و زخم هایی که دیر خوب می شوند، سوزن سوزن شدن یا بی حسی در دست ها و پاها، مشکل در نعوظ از جمله علائم دیابت نوع ۲ می باشند (20).
چنانچه یک یا تعداد بیشتری از موارد زیر درباره شما صدق کند، ممکن است در معرض خطر بروز دیابت نوع ۲ باشید: پیش- دیابت، وزن زیاد یا چاقی، سن (افراد ۴۰ سال یا بالاتر در معرض خطر بیشتری قرار دارند)، فشار خون بالا، نداشتن فعالیت بدنی، سابقه دیابت در خانواده، عضوی از جمعیت های قومی از جمله آسیای جنوبی، آسیای شرقی، افراد بومی و سیاه پوست و دارای سابقه دیابت حاملگی (20).
دیابت حاملگی، هایپرگلیسمی است با مقدار قند خون بالاتر از حد نرمال، اما پایین تر از مقدار تشخیص دیابت، و در دوران بارداری اتفاق می افتد (2).
چنانچه هر یک از این علائم گفته شده دیابت در شما وجود دارد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. کنترل صحیح می تواند از بروز دیابت جلوگیری کرده و عوارض مربوط به این بیماری را به تأخیر بیندازد.
این بیماری از جدی ترین مشکلات تهدیدکننده سلامت در اغلب کشورها می باشد. امروزه به علت طیف گسترده عوارض غیر قابل برگشت این بیماری از جمله: نارسایی کلیوی، بیماری های قلبی-عروقی، آسیب های عصبی، قطع عضو، از دست دادن بینایی، سکته مغزی و زخم های دیابتی (زخم پای دیابتی)، درمان این بیماری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شدت دارای اهمیت می باشد (۱۴).
در ذیل به اختصار به برخی از عوارض دیابت می پردازیم:
حدود دوسوم افراد مبتلا به دیابت در اثر بیماری های قلبی جان خود را از دست می دهند. اگر فردی دیابت داشته باشد احتمال سکته قلبی او تا ۴ برابر بالا می رود. رگ های خونی در بیماران دیابتی در اثر ایجاد پلاکت ها تنگ می شوند، جریان خون کاهش پیدا می کند و خون لخته می شود.
اگر به مدت طولانی دچار بیماری دیابت باشید خطر ایجاد بیماری های مزمن کلیوی از جمله نارسایی کلیوی زیاد می شود. کنترل دیابت، کلسترول و فشار خون باعث کاهش بیماری های کلیوی می شود.
مویرگ های خونی، اکسیژن و مواد مغذی را به شبکیه چشم می رسانند و افزایش قند خون باعث تخریب این رگ های کوچک می شود. به این تخریب که در بیماران دیابتی اتفاق می افتد رتینوپاتی می گویند که باعث از دست دادن بینایی می شود.
با عدم کنترل دیابت و گذشت زمان قند خون بالا می رود و به اعصاب فرد بیمار آسیب وارد می کند که برگشت ناپذیر می باشد و علائم آن شامل سوزش، بی حسی ، درد و گز گز کردن دست و پاها است.
یکی از مشکلات عمده ی بیماران دیابتی، افزایش حساسیت به عفونت های باکتریایی و ایجاد زخم می باشد، اکثر زخم های دیابتی در پایین پا بوجود می آیند. این عفونت ها باعث بروز زخم هایی با بهبودی سخت می شود که محلی برای ورود پاتوژن ها و یکی از دلایل بستری شدن بیماران دیابتی می باشد. ریشه کن کردن این عفونت ها معمولا دشوار است و گاهی منجر به قطع عضو پا می شود.
استافیلوکوکوس اورئوس شایع ترین پاتوژنی است که منجر به عفونت های دیابتی می شود (۱۸). همچنین در بیماران دیابتی تخریب اعصاب می تواند حس پا را از بین ببرد و سخت شدن عروق خونی باعث کاهش جریان خون به پاها شود. در نتیجه روند بهبود و بازسازی زخم دیابتی با مشکل روبرو خواهد شد.
زخم پای دیابتی یکی از شایع ترین علل بستری شدن بیماران دیابتی و از جدی ترین مشکلات تهدید کننده سلامت بیمار می باشد. زخم های دیابتی عواقب اقتصادی عمده ای برای جامعه، بیماران دیابتی و خانواده هایشان دارند. همچنین درمان آن ها در سراسر جهان پرهزینه است و باعث بستری شدن طولانی مدت بیمار و نیز در برخی موارد قطع عضو در اندام تحتانی می شود. در آمریکا یک مورد از هر ۵ زخم دیابتی، به قطع عضو منتهی می شود (1، ۹ و۱۵).
اغلب زخم های پا در بیماران دیابتی عفونی شده و پیشرفت بالقوه ای به سمت سلولیت دارد. این زم ها اگر به سرعت و به طور مناسب درمان نشود، منجر به عفونت خون و گانگرن شده و در نهایت باعث قطع عضو می گردد (۶ و۱۶). گانگرن اصطلاحی است که در توافق نامه بین المللی در مورد زخم پای دیابتی گفته شده، و به عنوان یک نکروز پیوسته پوست و ساختار زیرین آن (عضله، تاندون، مفصل یا استخوان) تعریف شده است( ۱۶). گاهی در زخم پای دیابتی قسمتی از پوست بیماران دیابتی از بین رفته و شما می توانید بافت زیرین آن را ببینید. این عارضه می تواند حتی پس از یک آسیب دیدگی خفیف نظیر قرار گرفتن پای برهنه بر روی یک سنگ کوچک هم ایجاد شود.
زخم های پا را از نظر عمق زخم به ۳ درجه تقیسم بندی می کنند.
زخم های دیابتی درجه ۱ کاملا سطحی بوده و بدون نفوذ به قسمت عمیق تر از درم می باشند.
زخم های دیابتی درجه ۲ عمیق می باشد و به ناحیه ی زیر درم و ساختار زیر جلدی (شامل عضله و تاندون) نفوذ می کند.
زخم های دیابتی درجه ۳ تمام لایه های بعدی پا شامل استخوان و یا مفاصل (استخوان باز و ..) را نیز درگیر می کند. (۱۶)
در برخی موارد، زخم های دیابتی بدتر شده و به شدت عفونت می کند و التیام نمی یابد. به مرور این عفونت گسترش پیدا کرده و به مفاصل و استخوان های مجاور سرایت می کند. در این حالت درمان زخم های دیابتی حتی با مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک هم دشوار می باشد و تنها راه حل پزشکان، جراحی قسمت عفونی شده و برداشت آن از اندام مربوطه می باشد.
این زخم ها سرعت بهبودی کمی داشته و شیوه زندگی، فعالیتهای اجتماعی، سلامت و کیفیت زندگی بیماران و مراقبان آنها را مختل می کند. همچنین باعث افزایش هزینه های پزشکی و پرستاری می شود. برخی از مطالعات تاکید می کنند که رفتارهای مراقبتی از پا و روش های پیشگیرانه تاثیر عمده ای بر پیش گیری از زخم های پا دارد و می تواند مشکلات پا را به تعویق بیاندازد (۱، ۹ و۱۵).
از جمله روش های پیشگیرانه: ( این دستورالعمل ها باید جهت مراقبت از بیمار دیابتی به بیمار و خوانواده آنها داده شود)
هر روز پاهای خود را بررسی نمایید، به پوست خود توجه کنید، پاهای خود را نرم نگه دارید، جوراب و کفش مناسب بپوشید، هر روز پاهای خود را بشویید، ناخن های پا را کوتاه و صاف نگه دارید، از سنگ پامیک یا ساینده های مشابه برای کف پا استفاده کنید (7) و در نهایت بیماری دیابت خود را کنترل کنید (رژیم غذایی، انسولین، ورزش و… ) (12و۱۵).
برای جلوگیری از عفونت زخم های دیابتی و تسریع بهبود آن باید چند کار را انجام دهید:
بهبود زخم یک پروسه پیچیده است که در پاسخ به آسیب ایجاد می گردد. پاسخ به آسیب با فعالیت یکپارچه ی بافت های مختلف در ناحیه آسیب دیده آغاز و شامل فرآیند هموستازی، التهاب، تکثیر سلولی و بازسازی است. این فرآیند ها با یکدیگر هم پوشانی دارند و نیاز به تلاش مشترک بافت های مختلف می باشد و شامل تجمع پلاکت ها، لخته شدن خون، تشکیل فیبرین ها، پاسخ التهابی به آسیب و… است (۱۱).
چنانچه به دیابت مبتلا هستید نباید از زخم های کوچک و سطحی چشم پوشی کنید زیرا حتی همین زخم ها احتیاج به مراقبت های پزشکی دارند. ایجاد این نوع جراحت ها در افراد عادی مسئله کوچکی است اما اگر به دیابت مبتلا هستید حتما برای درمان آن باید اقدام کنید و اگر از چگونگی مراقبت از زخم های کوچک مطلع باشید از ایجاد عفونت در محل جراحت جلوگیری خواهید کرد.
از آنجایی که زخم بیماران دیابتی معمولا روند طبیعی درمان را به خوبی طی نمی کند و التهاب زخم به طور غیر طبیعی افزایش می یابد، میزان تکثیر و رشد باکتری ها بیشتر شده و به مرور توانایی طبیعی بدن برای بازسازی و ترمیم زخم کاهش می یابد (۱۴). بنابراین درمان صحیح و به موقع در این بیماران حائز اهمیت است. از طرفی جلوگیری از قطع عضو نه تنها برای بیمار دیابتی بلکه برای جامعه از لحاظ منافع مستقیم و غیر مستقیم اقتصادی اهمیت ویژ ای دارد (۱۲). قطع عضو سیاه شده بیمار دیابتی در اثر عفونت، درمان قطعی این عارضه نمی باشد و با قطع عضو سیاه شده، عفونت به طور کامل از بدن بیمار تخلیه نمی شود. عفونت نه تنها در موضع سیاه شده بلکه در قسمت بالای این عضو نیز پراکنده شده است. در نتیجه قطع عضو نمی تواند منجر به درمان و بهبودی فرد گردد.
برای درمان قطعی این زخم ها بهترین راه بیرون کشیدن تمامی عفونت از بدن بیمار و عضو زخم شده، بدون استفاده از تیغ جراحی و یا تجویز آنتی بیوتیک می باشد.
با توجه به اهمیت موارد گفته شده و عوارض مصرف داروهای شیمیایی و همچنین هزینه ی بالای درمان، یافتن دارویی با حداقل عوارض جانبی و مقرون به صرفه ضروری است (۱۴). درمان قطعی و تضمینی این افراد با کرم الیو و هانی نیکا امکان پذیر می باشد که بر اساس دستور قرآن مجید، احادیث معتبر و کتب مرجع طب سنتی ساخته شده است.
کرم الیو و هانی نیکا با نوآوری جدید به شماره ۷۹۳۷۸ در تاریخ ۱۳۹۲/۲/۱۴ ثبت اختراع گردیده است. این کرم بدون به کار گیری تیغ جراحی تمامی عفونت را از موضع زخم و پیرامون آن بیرون کشیده، عضو را عاری از عفونت می کند، جریان خون را به حالت عادی بر می گرداند و سپس ترمیم زخم را انجام می دهد.
عسل یک ترکیب غذایی است که از شهد گلها و توسط زنبور عسل ساخته می شود. عسل طبیعی نیمه شفاف بوده و هر چه پر رنگ تر باشد طعم آن سنگین تر و بهتر است . شهد گلها با آنزیم مخصوصی که در بزاق دهان زنبورعسل وجود دارد ترکیب شده و طی یک فرایند شیمیایی تبدیل به عسل می گردد. بعد از ذخیره عسل در کندو، زنبورها با بال زدنهای خود کار تهویه را انجام می دهند و موجب می شوند رطوبت بیش از اندازه آن از بین رفته و آماده مصرف گردد (۵ و ۱۹).
عسل یک مخلوط اشباع از فروکتوز ( ۳۸ %)، گلوکز ( ۳۱%)، مالتوز، ساکارز و دیگر کربوهیدرات ها می باشد و آب کمی برای رشد در اختیار میکروارگانیسم های بیماری زا قرار می دهد. از طرف دیگر عسل به علت PH اسیدی معادل ۲/۳ تا ۵/۴ خاصیت ضد باکتریایی دارد (۱۷ و ۱۹).
از زمان های قدیم عسل جایگاه مهمی در طب سنتی به عنوان دارو داشته و کاربردهای بیشماری از این ماده ذکر شده است (۱۹). خصوصیات منحصر به فرد عسل که نقشی اساسی در اثر بخشی کرم نیکا به عهده دارد به دلیل وجود ویتامین های E-C-B6-B2-A می باشد. گزارشات مختلف نشان می دهد که عسل دارای خاصیت ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و خواص ضد میکروبی است (۱۴).
یکی از ترکیبات اصلی روغن های گیاهی اسید چرب است. روغن زیتون حاوی مقادیر زیادی اسید چرب غیر اشباع می باشد و فراوان ترین اسید چرب غیر اشباع موجود در روغن زیتون اولئیک اسید است.
ترکیبات شیمیایی اصلی روغن زیتون شامل: اولئیک اسید، ترکیبات فنلی، توکوفرول ها، اسکوالن و بتاکاروتن می باشد. همچنین برخی ترکیبات فنلی موجود در روغن زیتون شامل: تیروزول، هیدروکسی تیروزول و اولئوروپین است. یکی از مزایای اسید های چرب غیر اشباع فعالیت ضد باکتریایی آنهاست که به طور بالقوه ای از زخم در مقابل آلودگی محافظت می کنند. همچنین ترکیبات فنلی روغن زیتون دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی، ضد سرطان، ضد التهابی، ضد تجمع پلاکت و ضد فشار خون می باشند (۸ ، ۱۰ و ۱۴).
بره موم (پروپولیس) یک ماده صمغی طبیعی است که حاصل رزین های گیاهی می باشد. این ماده توسط زنبور عسل از گیاهان مختلف جمع آوری شده و ترکیبات شیمیایی آن از لحاظ کیفی و کمی متفاوت بوده و وابسته به گیاهان ناحیه می باشد.
بره موم حاوی مواد مغذی بسیاری از جمله برخی مواد انرژی زا و پروتئین های فراوان است. به طور کلی بره موم از ۳۰% موم،۵۰% صمغ، ۱۰% چربی های ضروری، مواد آروماتیک و مواد معطر گیاهی و ۵% پولن تشکیل شده است. این ماده دارای اثرات ضد میکروبی و ضد قارچیست که سیستم ایمنی بدن را تحریک می کند ( ۳ و ۱۳).
در کرم الیو و هانی نیکا از عسل ارگانیک ۱۰۰ درصد طبیعی استفاده شده است که دارای خاصیت ضد عفونی کنندگی می باشد. عسل با داشتن خاصیت اسیدی موجب از بین رفتن باکتری ها شده و بنابراین مقاومت میکروبی حاصل از مصرف آنتی بیوتیک ها در مورد عسل پیش نمی آید. عسل نه تنها عفونت زخم را برطرف می کند، بلکه از عفونت مجدد ممانعت کرده و بافت های مرده را نیز از بین می برد.
عسل با ایجاد رطوبت مناسب در ناحیه زخم، به سلول های اپیدرمی اجازه مهاجرت داده و به آنها در دریافت مواد غذایی و تغذیه بهتر کمک می کند. این ماده منجر به بهبود فعالیت های بافتی و تسریع روند ترمیم زخم می شود. از طرفی عسل موجود در این کرم در تماس با رطوبت بدن آنزیم گلوکز اکسیداز خود را به آرامی آزاد میکند. در نتیجه مقدار زیادی ماده ضد عفونی کننده قوی به نام پراکسید هیدروژن H2O2 آزاد می کند که بدون صدمه به عضو آسیب دیده باکتری ها را از بین می برد.
برخی از مطالعات نشان داده اند که عسل می تواند منجر به تنظیم فرایند رونویسی برخی ژن های دخیل در روند ترمیم زخم شود (14). عسل با خاصیت ضد التهابی خود از شدت ورم کاسته و آثار به جا مانده بر روی پوست را به حداقل می رساند. همچنین این ترکیب با ایجاد لایه ای با رطوبت مناسب در ناحیه زخم به تعویض راحت پانسمان کمک می کند.
عامل موثر دیگر در اثر بخشی کرم الیو و هانی نیکا روغن زیتون کاملا ارگانیک است. روغن زیتون به دلیل به دلیل دارا بودن ویتامینهای E، A، K و ۶B و اسید های چرب سلامتی، شادابی، رطوبت و نرمی پوست را تامین می کند. این روغن همچنین موجب کاهش درد و التهاب می‌گردد. رادیکال های آزاد منجر به آسیب رساندن به ماکرومولکول ها می شوند.
به نظر می رسد روغن زیتون دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشد و علاوه بر خنثی سازی رادیکال های آزاد در ناحیه زخم، از ایجاد رادیکال های آزاد جدید جلوگیری می کند (14). عسل در ترکیب با روغن زیتون ترکیبی معجزه آسا برای رفع مشکلات پوستی ایجاد می کند، که این امر در کرم الیو و هانی نیکا تحقق یافته است.
بره موم دارای اثرات ضد عفونی کننده، ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی، ضد انعقادی و فعالیت ضد توموری می باشد. به طور سنتی اثرات بره موم در درمان عفونت ها و بهبود زخم ها و سوختگی ها اثبات شده است (14). این ماده علاوه بر مقابله با میکروارگانیسم های عفونی کننده زخم، نقش محافظت کننده زخم و تاثیر گذار برکلاژن سازی بافت آسیب دیده را نیز ایفا می کند.
بهبود زخم شامل یک سری رویدادهای مشخص است که با تکمیل فرآیندهای بیولوژیکی دوره درمان، صورت می گیرد. این رویدادها بافت آسیب دیده را بازسازی کرده و سعی می کنند که وضعیت بافت را به حالت طبیعی بازگردانند. واکنش طبیعی یک موجود زنده بازسازی زخم در کوتاه ترین زمان ممکن و ایجاد مجدد ساختار طبیعی بافت می باشد (۱۴).
زخم های دیابتی از عوارض رایج دیابت می باشند که در این زخم ها روند درمان به طور طبیعی صورت نمی گیرد. معمولا گانگرن ایجاد شده و بافت نکروز شده روز به روز بیشتر ملتهب و بر میزان عفونت آن افزوده می شود.
بسیاری از داروهای شیمیایی مورد استفاده برای درمان زخم های دیابتی به دلیل هزینه ی بالا مقرون به صرفه نمی باشند. از طرفی با طولانی شدن دوره درمان و پانسمان زخم بار مالی قابل توجهی برای فرد و سیستم درمانی ایجاد می شود (۱۴). اغلب علاوه بر تقبل این هزینه ها از سوی بیمار و خانواده فرد بهبودی کامل صورت نگرفته و گاها حتی در نهایت عضو نکروز شده (اغلب در اندام تحتانی پاها این اتفاق می افتد) قطع می گردد. بنابراین یافتن دارویی که بتواند با کمترین هزینه بیشترین عملکرد را داشته باشد ضروری است.
گیاهان و بعضی از ترکیبات طبیعی از زمان های قدیم به عنوان دارو جهت درمان زخم ها مورد استفاده قرار می گرفته اند. کرم الیو و هانی نیکا متشکل از مواد ارگانیک طبیعی از جمله عسل، روغن زیتون، بره موم و …، علاوه بر کمک به ترمیم زخم های دیابتی از قطع عضو نکروز شده جلوگیری می کند.
عسل موجود در این کرم در تماس با رطوبت بدن با آزاد سازی نوعی آنزیم بدون ایجاد آسیب بافتی موجب از بین بردن باکتری ها می‌شود. در ادامه با جذب مایعات و رساندن مواد مغذی به سلول های منطقه آسیب دیده موجب تسریع رشد سلولی می شود. عسل با کمک روغن زیتون موجود در محصول از خشکی موضع ممانعت می کند. خاصیت اسموتیک عسل باعث بوجود آمدن یک لایه مایع بین بافت ها و بانداژ شده که در هنگام جابجایی از ایجاد درد و آسیب مجدد سلول های جدید جلوگیری می کند.
استفاده همزمان عسل با روغن زیتون و بره موم در کرم الیو و هانی نیکا منجر به ایجاد اثر هم افزایی مثبت در این ترکیبات شده و در نتیجه روند ترمیم زخم دیابتی را تسریع می کنند. همچنین به نظر می رسد اثرات مفید کرم الیو و هانی نیکا در بهبود زخم های دیابتی با فعالیت ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی این کرم مرتبط می باشد (۱۴)
